Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna, której skuteczne kontrolowanie wymaga szczególnej uwagi na każdy element diety. Osoby z tą jednostką chorobową muszą unikać gwałtownych wahań poziomu cukru we krwi, co wiąże się z koniecznością monitorowania indeksu glikemicznego (IG) spożywanych pokarmów, ich wartości odżywczej i sposobu przygotowania. Jednym z tradycyjnych polskich dań, które budzi kontrowersje w kontekście dietetyki osób z cukrzycą, są flaki wołowe. Czy są one bezpieczne w diecie cukrzycowej? Jak wpływają na glikemię i czy niosą ze sobą inne potencjalne ryzyka? Poniższy artykuł analizuje to danie z punktu widzenia aktualnych wytycznych dietetycznych i medycznych.
Właściwości produktu
Składniki i sposób przygotowania flaków wołowych
Flaki wołowe to danie przyrządzane głównie z oczyszczonych i gotowanych fragmentów żołądka wołowego (trzewi). Zupa ta jest tradycyjnie przyprawiana imbirem, majerankiem, pieprzem oraz innymi przyprawami korzennymi. W niektórych wersjach zawiera również warzywa – marchewkę, seler, pietruszkę – a czasem dodatek mąki lub zasmażki. Najistotniejszym aspektem z punktu widzenia diety diabetologicznej są jednak wartości odżywcze flaków przygotowanych w sposób tradycyjny, bez dodatku rafinowanych węglowodanów, takich jak mąka czy bułka tarta.
Wartość odżywcza
Flaki wołowe są pokarmem wysokobiałkowym, niskowęglowodanowym i niskokalorycznym (średnio 60–90 kcal w 100 g w zależności od dodatków). Surowe flaki składają się głównie z białka pochodzenia zwierzęcego (ok. 12–15% w 100 g produktu), zawierają niewielką ilość tłuszczu oraz praktycznie śladowe ilości węglowodanów (<1%). Flaki dostarczają także istotnych mikroelementów: - żelazo hemowe (łatwo przyswajalne), - cynk, - fosfor, - witaminy z grupy B (szczególnie B12 i B2), - kolagen i elastyna (wpływają na zdrowie stawów i skóry). Z punktu widzenia osób chorujących na cukrzycę, niski udział węglowodanów i wysoka zawartość białka stawiają flaki w korzystnym świetle, jednak należy zauważyć, iż nie każdy sposób przygotowania będzie odpowiedni.
Indeks glikemiczny a cukrzyca
Indeks glikemiczny flaków wołowych
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik określający, jak szybko po spożyciu danego produktu dochodzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. Produkty o niskim IG (poniżej 55) korzystnie wpływają na kontrolę glikemii, natomiast te o średnim (56–69) lub wysokim IG (>70) mogą prowadzić do gwałtownych skoków glukozy, które są szczególnie niebezpieczne dla osób z cukrzycą typu 1 i typu 2.
Sam żołądek wołowy, czyli główny składnik flaków, praktycznie nie zawiera węglowodanów, a tym samym ma IG bliskie zeru. Oznacza to, że sam produkt nie wpływa znacząco na poziom cukru we krwi. Dopiero dodatki, takie jak zagęszczacze z mąki pszennej, bułka do podania czy dodatek warzyw skrobiowych (np. ziemniaki), mogą podnieść IG gotowego posiłku.
Ładunek glikemiczny
Obok IG ważnym parametrem jest ładunek glikemiczny (ŁG), który uwzględnia również ilość węglowodanów w konkretnej porcji. Flaki wołowe mają bardzo niski ładunek glikemiczny, o ile nie zawierają dodatków bogatych w węglowodany – tradycyjna porcja (300 ml zupy bez mąki) zawiera około 1–3 g węglowodanów.
Zatem pod względem IG i ŁG flaki są bezpiecznym wyborem dla cukrzyka, ale wyłącznie w odpowiednio przygotowanej formie.
Czy warto włączyć do diety
Korzyści zdrowotne z punktu widzenia diabetyka
Dieta cukrzycowa powinna dostarczać pełnowartościowego białka, które wpływa na wydzielanie insuliny, uczucie sytości oraz wspomaga kontrolę masy ciała – kluczowego czynnika kontroli glikemii. Flaki wołowe jako źródło łatwo przyswajalnego białka i żelaza mogą być korzystne dla osób z cukrzycą także ze względu na niską zawartość tłuszczów nasyconych i węglowodanów.
Korzyści obejmują m.in.:
– niski wpływ na poziom cukru we krwi,
– efekt sytości sprzyjający kontroli apetytu,
– poprawę parametrów krwi dzięki zawartości żelaza i witamin z grupy B,
– wspomaganie zdrowia stawów dzięki kolagenowi.
Kontrowersje i potencjalne zagrożenia
Niektóre czynniki mogą jednak obniżać wartość zdrowotną flaków w diecie cukrzycowej:
1. Wersje z dużą ilością tłuszczu zwierzęcego – mogą pogarszać profil lipidowy we krwi.
2. Dodatek mąki pszennej lub bułki – zwiększa indeks glikemiczny potrawy.
3. Obecność konserwantów lub dużych ilości soli w flakach gotowych (np. w puszce) – może zwiększać ryzyko nadciśnienia, które często współistnieje z cukrzycą typu 2.
4. Długie gotowanie w wysokiej temperaturze może prowadzić do powstawania związków zaawansowanej glikacji (AGEs), które przyspieszają uszkodzenia naczyń u cukrzyków.
Zalecenia i podsumowanie
Rekomendacje dla osób z cukrzycą
Dobrze zbilansowana dieta osób z cukrzycą nie wyklucza spożycia flaków wołowych, o ile są one odpowiednio przygotowane. Oto podstawowe zalecenia:
– Wybieraj flaki gotowane na chudym wywarze, bez dodatku mąki czy tłustych mięs.
– Uważaj na produkty gotowe – sprawdzaj etykiety pod kątem zawartości soli, tłuszczów nasyconych i konserwantów.
– Unikaj zagęszczania zupy mąką – zamiast tego doprawiaj ją ziołami i przyprawami.
– Nie podawaj flaków z białym pieczywem – zamiast tego wybierz kromkę pieczywa pełnoziarnistego o niskim IG, jeśli koniecznie chcesz dołączyć węglowodany.
– Skonsultuj się z dietetykiem lub diabetologiem w przypadku wątpliwości co do składu i wpływu na Twoje wyniki glikemii.
Podsumowanie
Flaki wołowe, w przygotowaniu tradycyjnym bez dodatków podnoszących indeks glikemiczny, mogą stanowić element zdrowej diety osoby z cukrzycą. To danie wysokobiałkowe, niskowęglowodanowe i niskokaloryczne, które nie wywołuje gwałtownych skoków glukozy we krwi. Warto jednak pamiętać, że znaczenie ma zarówno sam skład dania, jak i jego jakość technologiczna. W przypadku podejrzeń o zaburzenia lipidowe, choroby sercowo-naczyniowe lub wysokie ciśnienie tętnicze, warto ograniczyć wersje flaków zawierające dużo soli lub tłuszczu zwierzęcego.
Włączenie flaków do jadłospisu powinno następować w ramach całościowo zbilansowanej diety, zawierającej warzywa, produkty o niskim IG, źródła zdrowych tłuszczów i pełnowartościowego białka. W tym kontekście flaki mogą okazać się wartościowym i bezpiecznym uzupełnieniem menu osób z cukrzycą typu 1 i 2.
