Pasztet jest popularnym produktem mięsnym obecnym w wielu polskich domach oraz daniem często goszczącym na stołach podczas uroczystości rodzinnych i świąt. Często pojawia się pytanie, czy osoba z cukrzycą może bezpiecznie włączyć pasztet do swojej codziennej diety. Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna, ponieważ zależy od wielu czynników — w tym składu produktu, jego indeksu glikemicznego, zawartości tłuszczu i węglowodanów. W niniejszym artykule przeanalizujemy skład typowego pasztetu, jego wpływ na gospodarkę węglowodanową organizmu cukrzyka oraz przedstawimy domowe alternatywy, które mogą być bezpieczniejsze i korzystniejsze dla zdrowia.
Właściwości produktu – skład i wartość odżywcza pasztetu
Typowy skład pasztetu
Pasztety dostępne w handlu detalicznym to produkty o zróżnicowanym składzie. Bazą klasycznego pasztetu są zmielone mięsa (najczęściej wieprzowe, drobiowe lub wołowe), tłuszcz, wątróbka oraz przyprawy. W pasztetach przemysłowych często występują także dodatki technologiczne, takie jak skrobia ziemniaczana, mąka pszenna, białka sojowe, konserwanty i wzmacniacze smaku. Obecność tych składników może wpływać na wartość odżywczą oraz poziom glukozy po posiłku.
Wartość energetyczna i makroskładniki
W zależności od receptury, pasztet może dostarczać od 200 do 350 kcal w 100 g produktu. Zawartość tłuszczu sięga nawet 30 g na 100 g, z czego znaczna część to tłuszcze nasycone. Zawartość białka waha się między 10 a 16 g, a węglowodanów – w zależności od dodatków – od 1 do nawet 10 g na 100 g. W przypadku osób z cukrzycą wyjątkowo istotne są nie tylko ilości węglowodanów, ale również ich rodzaj oraz źródła.
Inne składniki istotne z punktu widzenia zdrowotnego
Pasztet może być źródłem żelaza hemowego (szczególnie jeśli zawiera wątróbkę), witamin z grupy B (głównie B12 i B6) oraz cynku. Z drugiej strony, produkty przetworzone, jak typowy pasztet sklepowy, zawierają duże ilości soli (od 1 do 2,5 g na 100 g) oraz konserwanty, które, spożywane systematycznie w dużych ilościach, mogą negatywnie wpływać na zdrowie układu krążenia i wątrobę.
Indeks glikemiczny a cukrzyca
Indeks glikemiczny pasztetu
Indeks glikemiczny (IG) to wskaźnik określający, jak szybko po spożyciu danego produktu wzrasta poziom glukozy we krwi. Produkty o niskim IG (poniżej 55) są zalecane w diecie osób z cukrzycą. Sam pasztet – zwłaszcza ten domowy, przygotowany bez dodatku mąki lub skrobi – ma bardzo niski indeks glikemiczny, często poniżej 20. Oznacza to, że jego bezpośredni wpływ na glikemię jest zazwyczaj minimalny.
Wpływ dodatków na indeks glikemiczny
Istotne jest jednak, by bardzo dokładnie analizować skład gotowych pasztetów, ponieważ dodatki w postaci bułki tartej, skrobi lub cukru mogą znacząco podnieść IG produktu. Pasztet zawierający np. mąkę pszenną może mieć IG na poziomie 40–50, co nadal jest wartością względnie niską, ale już istotnie wpływa na metabolizm glukozy przy cukrzycy typu 2.
Ładunek glikemiczny a praktyczne znaczenie
Oprócz samego IG, warto również zwrócić uwagę na ładunek glikemiczny (ŁG), który uwzględnia także ilość węglowodanów w porcji produktu. Nawet jeśli IG pasztetu jest niski, lecz porcja zawiera więcej niż 8–10 g łatwo przyswajalnych węglowodanów, to może on podnieść poziom glukozy. W praktyce dla cukrzyka najbezpieczniejszy będzie pasztet, który ma zarówno niski IG, jak i niski ŁG – co zwykle osiąga się przez wyeliminowanie skrobi i zbóż z przepisu.
Czy warto włączyć pasztet do diety cukrzyka?
Zalety umiarkowanego spożycia
Dobrze zbilansowany, domowy pasztet przygotowany z chudych mięs, wątróbki oraz przypraw, bez dodatków zbóż i skrobi, może stanowić wartościowy element diety osoby chorej na cukrzycę. Tego rodzaju pasztet jest bogaty w białko, witaminy i minerały, a jednocześnie nie wpłynie znacząco na poposiłkowy wzrost glukozy we krwi.
Zagrożenia wynikające z nadmiernego spożycia
Z drugiej strony, nadmierne spożycie pasztetu, zwłaszcza tego przemysłowego, może prowadzić do problemów zdrowotnych z uwagi na wysoką zawartość tłuszczów nasyconych i soli. Wysoki udział tłuszczów nasyconych w diecie wpływa negatywnie na profil lipidowy (podnosi poziom LDL, tzw. „złego cholesterolu”), co zwiększa ryzyko miażdżycy – szczególnie istotne u osób z cukrzycą, które i tak należą do grupy podwyższonego ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.
Rola dodatków i konserwantów
Wielu producentów stosuje konserwanty, barwniki i wzmacniacze smaku – np. azotyn sodu – których częste spożywanie może działać toksycznie na wątrobę oraz procesy metaboliczne. Z tego względu pasztet gotowy powinien być spożywany okazjonalnie, nie jako element codziennego posiłku osoby chorej na cukrzycę.
Domowe alternatywy dla pasztetu przemysłowego
Pasztet drobiowy bez skrobi
Jedną z najlepszych alternatyw dla cukrzyków jest pasztet przygotowany w domu z gotowanego filetu z kurczaka, udźca z indyka lub cielęciny, z dodatkiem wątróbki drobiowej i ziół. Ważne jest pominięcie typowych wypełniaczy, takich jak bułka tarta, mąka pszenna czy ryż. Aby uzyskać odpowiednią strukturę, można użyć jajka i puree z warzyw o niskim IG (np. z selera, kalafiora lub dyni), które dodatkowo wzbogacają smak i wartość odżywczą.
Pasztet wegetariański na bazie roślin strączkowych
Drugą alternatywą może być pasztet roślinny, np. z soczewicy, ciecierzycy lub fasoli, z dodatkiem cebuli, czosnku, ziół i oleju rzepakowego. Choć strączki mają nieco wyższy IG (ok. 30–40), są jednocześnie bogatym źródłem błonnika rozpuszczalnego, który spowalnia wchłanianie glukozy z przewodu pokarmowego. Dodatkową zaletą jest niska zawartość tłuszczów nasyconych oraz wysoki udział izoflawonów roślinnych, wykazujących działanie antyoksydacyjne i kardioprotekcyjne.
Wskazówki technologiczne przy przygotowaniu domowym
Podczas pieczenia domowego pasztetu warto unikać tłuszczów zwierzęcych i soli w nadmiarze. Lepszym wyborem są niewielkie ilości tłuszczu roślinnego (np. olej lniany czy oliwa z oliwek) oraz przyprawy naturalne: rozmaryn, tymianek, cząber, które nie tylko poprawiają smak, ale również wspierają trawienie.
Zalecenia i podsumowanie
Pasztet jako produkt spożywczy może znaleźć się w diecie osoby z cukrzycą, pod warunkiem świadomego wyboru rodzaju i sposobu przygotowania. Najkorzystniejszym rozwiązaniem jest domowy pasztet bez dodatków podnoszących indeks glikemiczny (mąki, skrobi, cukru), oparte na chudym mięsie, warzywach i przyprawach naturalnych. Spożywany okazjonalnie pasztet przemysłowy nie wpłynie znacząco na glikemię, jednak nie powinien być głównym źródłem białka czy tłuszczu w diecie cukrzyka.
Osoby z cukrzycą powinny monitorować reakcję swojego organizmu (np. za pomocą glukometru) po spożyciu nowych potraw, nawet tych o pozornie niskim IG, i konsultować zmiany w diecie z dietetykiem lub lekarzem diabetologiem. Świadome odżywianie, w tym unikanie przetworzonych produktów i samodzielne przygotowywanie potraw, jest jednym z kluczowych elementów skutecznego zarządzania cukrzycą.
