Neuropatia cukrzycowa to powikłanie, które może prowadzić do trwałego uszkodzenia nerwów – problemu, z którym zmaga się nawet połowa osób chorujących na cukrzycę. Jak rozpoznać pierwsze objawy i kiedy należy rozpocząć diagnostykę? W tym artykule odpowiadamy na pytania, które powinien zadać sobie każdy diabetyk oraz jego lekarz.

Co to jest neuropatia cukrzycowa?

Neuropatia cukrzycowa to grupa zaburzeń układu nerwowego, których przyczyną jest długotrwale podwyższony poziom glukozy we krwi, typowy dla cukrzycy typu 1 i 2. Dochodzi do uszkodzenia, dysfunkcji, a w skrajnych przypadkach nawet obumierania włókien nerwowych, co może powodować różnorodne objawy – od drętwienia kończyn, przez zaburzenia trawienia, aż po problemy z sercem lub pęcherzem.

„Neuropatia cukrzycowa nie jest jednym schorzeniem – to raczej cały zespół powikłań neurologicznych, które manifestują się w zależności od tego, które nerwy zostały uszkodzone. Właśnie dlatego diagnostyka może być trudna, a objawy mylące” – mówi dr hab. n. med. Renata Jasińska, neurolog specjalizująca się w powikłaniach cukrzycowych.

Rodzaje neuropatii cukrzycowej

Rozróżniamy kilka typów neuropatii cukrzycowej, w zależności od lokalizacji i rodzaju uszkodzenia nerwów.

Typ neuropatii Obszar objęty uszkodzeniem Typowe objawy
Obwodowa (dystalna) neuropatia czuciowo-ruchowa Kończyny dolne i górne Drętwienie, mrowienie, pieczenie stóp i dłoni, zaburzenia czucia
Autonomiczna neuropatia Układ pokarmowy, sercowo-naczyniowy, moczowo-płciowy Zaparcia, biegunki, problemy z erekcją, tachykardia spoczynkowa
Ognioskowa (ogniskowa) neuropatia Pojedyncze nerwy (np. twarzowe, udowe) Silny, nagły ból w konkretnym obszarze, osłabienie mięśni
Proksymalna (amytroficzna) neuropatia Uda, biodra, pośladki Silny ból, osłabienie mięśni ud, trudności z chodzeniem

„Najczęściej występuje postać obwodowa, szczególnie u pacjentów z wieloletnią historią źle kontrolowanej cukrzycy. Zaczyna się od drobnych objawów – na przykład od mrowienia w stopach – ale może doprowadzić do owrzodzeń, a nawet amputacji” – ostrzega dr Katarzyna Biernacka, diabetolog.

PRZECZYTAJ TEŻ  Nefropatia cukrzycowa – kiedy cukrzyca zaczyna niszczyć nerki?

Przyczyny uszkodzenia nerwów u diabetyków

Mechanizm prowadzący do neuropatii cukrzycowej jest złożony. Kluczowym czynnikiem jest przewlekła hiperglikemia, która uszkadza naczynia krwionośne zaopatrujące nerwy w tlen i substancje odżywcze. Dodatkowo, procesy biochemiczne wywołane nadmiarem glukozy w komórkach nasilają stres oksydacyjny oraz powodują gromadzenie końcowych produktów glikacji (AGEs), które mają działanie neurotoksyczne.

Do czynników ryzyka należą:
– długoletni czas trwania cukrzycy (szczególnie powyżej 10 lat),
– niewyrównana glikemia (HbA1c powyżej 7,5%),
– nadciśnienie tętnicze i zaburzenia lipidowe,
– palenie tytoniu,
– otyłość,
– niedobór witaminy B12 (często w następstwie metforminy).

Jak rozpoznać objawy neuropatii cukrzycowej?

Objawy neuropatii są zróżnicowane i zależne od rodzaju uszkodzenia nerwów. W przypadku neuropatii czuciowej mogą pojawić się:
– mrowienie i drętwienie stóp,
– uczucie pieczenia lub zimna,
– nadwrażliwość na dotyk (nawet lekki dotyk sprawia ból – tzw. allodynia),
– stopniowa utrata czucia – szczególnie w palcach i podeszwach,
– bóle przypominające kłucie lub rażenie prądem.

Neuropatia autonomiczna może manifestować się:
– nietolerancją wysiłku,
– zawrotami głowy po zmianie pozycji (hipotonia ortostatyczna),
– zaburzeniami perystaltyki jelit (zaparcia, biegunki),
– trudnościami z oddawaniem moczu,
– brakiem objawów niedocukrzenia (hipoglikemia bez objawów ostrzegawczych).

„Rzadko objawy są oczywiste od początku. Wiele osób przez lata ignoruje mrowienie w stopach, zwłaszcza jeśli nie odczuwają bólu. Problem pojawia się, gdy pojawiają się rany lub infekcje, które pacjent zbyt późno zauważa” – podkreśla dr Tomasz Wróblewski, specjalista chorób wewnętrznych i diabetolog.

Etapy rozwoju neuropatii cukrzycowej

Neuropatia cukrzycowa rozwija się stopniowo. Wyróżniamy kilka etapów jej progresji:

  1. Stadium subkliniczne – brak odczuwalnych objawów, zmiany widoczne tylko w badaniach neurofizjologicznych.
  2. Stadium łagodne – pojawiają się pierwsze objawy czuciowe: mrowienie, lekkie drętwienie, wrażliwość na zimno.
  3. Stadium zaawansowane – znaczne osłabienie czucia, ból neuropatyczny, problemy z równowagą.
  4. Stadium powikłań – owrzodzenia, infekcje, deficyty neurologiczne, ryzyko amputacji.
PRZECZYTAJ TEŻ  Cukrzyca a zaburzenia snu – czy wahania cukru wpływają na jakość nocnego wypoczynku?

Diagnostyka neuropatii u osób z cukrzycą

Rozpoznanie neuropatii cukrzycowej opiera się na szczegółowym wywiadzie, badaniu fizykalnym, a także testach neurofizjologicznych. Najważniejsze narzędzia diagnostyczne to:

  • Ocena czucia wibracji – za pomocą kamertonu 128 Hz (np. test monofilamentowy).
  • Badanie przewodnictwa nerwowego (NCS) – mierzy szybkość impulsów nerwowych.
  • EMG (elektromiografia) – przy podejrzeniu uszkodzeń mięśniowych i nerwowo-mięśniowych.
  • Testy autonomiczne – np. test Valsalvy, pomiar HRV, próba ortostatyczna.
  • Skale objawów neuropatycznych, jak DN4, NDS czy NSS, wspomagające ocenę w warunkach gabinetowych.

„Dzięki regularnemu badaniu stóp i testom przesiewowym możemy wykryć neuropatię zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia. Szczególnie u osób po 5–10 latach życia z cukrzycą badanie neurologiczne powinno być wykonywane co najmniej raz w roku” – zauważa dr Elżbieta Skórska, endokrynolog.

Kiedy konieczna jest konsultacja ze specjalistą?

Do lekarza neurologa lub diabetologa należy niezwłocznie udać się, gdy pojawią się:
– niepokojące objawy czuciowe (np. drętwienie jednej kończyny),
– ból neuropatyczny (w tym bóle nocne),
– trudności w poruszaniu się bez znanej przyczyny,
– nietypowe objawy autonomiczne (nagłe poty, spadki ciśnienia, tachykardia),
– problemy z układem moczowym lub trawiennym.

Wczesna interwencja pozwala na spowolnienie lub nawet częściowe cofnięcie zmian.

Neuropatia cukrzycowa – czy można jej zapobiec?

Nie każda osoba z cukrzycą rozwija neuropatię. Istnieją skuteczne działania profilaktyczne:

  • Utrzymywanie poziomu HbA1c na poziomie bliskim normie (<7,0%).
  • Regularna kontrola ciśnienia i lipidów.
  • Zaprzestanie palenia tytoniu.
  • Regularna aktywność fizyczna (minimum 150 minut tygodniowo).
  • Ocena stanu stóp podczas każdej wizyty lekarza POZ lub diabetologa.

Nie bez znaczenia są także suplementacja witamin z grupy B i unikanie neurotoksycznych leków (np. niektóre chemioterapeutyki, duże dawki metronidazolu).

Podsumowanie

Neuropatia cukrzycowa to poważne powikłanie, które może prowadzić do istotnego pogorszenia jakości życia. Jej objawy bywają nieoczywiste, a sama choroba rozwija się powoli, często latami. Kluczowe znaczenie ma wczesna diagnostyka oraz systematyczne monitorowanie funkcji neurologicznych u pacjentów z cukrzycą.

PRZECZYTAJ TEŻ  Cukrzyca a przewlekłe zmęczenie – kiedy organizm walczy z cukrem i brakiem energii

„Im wcześniej wykryjemy neuropatię, tym większe mamy szanse na zatrzymanie procesu chorobowego. Nie warto czekać na silny ból – lepiej działać, zanim uszkodzenia staną się nieodwracalne” – podsumowuje dr Jasińska.

Zarówno diabetolodzy, jak i pacjenci powinni pamiętać, że kontrola glikemii to nie wszystko – równie ważna jest profilaktyka powikłań neurologicznych. W codziennej praktyce oznacza to regularne badania, obserwację objawów i dobrą współpracę interdyscyplinarną.

avatar
O autorze

Cześć, jestem Tomasz. Z cukrzycą typu 1 idę przez życie od ponad 30 lat. Diagnozę usłyszałem jako dziecko, w czasach, gdy szczytem technologii były penfille, a o ciągłym monitoringu glikemii nikt nawet nie marzył. Przeszedłem drogę od prostych glukometrów i wielu wkłuć dziennie do ery pomp insulinowych i systemów CGM, które zrewolucjonizowały moje życie.

Na tym blogu chcę dzielić się z Wami moim wieloletnim doświadczeniem. Opowiem, jak technologia pomaga okiełznać cukrzycę i jak nie bać się jej wdrażać. Udowodnię, że z "jedynką" można nie tylko normalnie żyć, ale też biegać maratony, podróżować i realizować swoje pasje. Moje motto? Cukrzyca to nie wyrok, a wyzwanie, z którym można sobie świetnie radzić.

Prywatnie jestem mężem, ojcem dwójki i miłośnikiem górskich wędrówek.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *