Osoby chorujące na cukrzycę muszą dokonywać świadomych wyborów żywieniowych, aby utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi i zapobiegać powikłaniom metabolicznym. Wiele tradycyjnych produktów spożywczych, zwłaszcza deserów i przekąsek, może wydawać się nieodpowiednich ze względu na wysoką zawartość cukru i wysoki indeks glikemiczny. Kisiel, jako popularny deser bazujący na owocach i skrobi, budzi wątpliwości w kontekście diety cukrzyka. W artykule omówimy, czy osoby z cukrzycą mogą spożywać kisiel, jaka jego wersja będzie bezpieczniejszym wyborem i jak ten produkt wpływa na glikemię.
Właściwości produktu: czym jest kisiel?
Kisiel to półpłynny deser przygotowywany najczęściej z soków owocowych, wody, cukru i skrobi (zazwyczaj ziemniaczanej lub kukurydzianej), służącej do zagęszczenia. Jest produktem często serwowanym na ciepło lub na zimno, podawanym jako lekki deser w diecie dzieci, seniorów oraz osób po zabiegach chirurgicznych.
W zależności od sposobu przygotowania, kisiel może mieć bardzo różny skład. Wersja tradycyjna zawiera dużą ilość sacharozy (cukru stołowego), który nadaje mu słodki smak. Dostępne są również gotowe mieszanki do rozpuszczenia w wodzie, które mogą mieć w składzie dodatkowe substancje aromatyzujące i konserwujące.
Pod względem odżywczym kisiel dostarcza głównie węglowodanów. Typowa porcja (ok. 150–200 ml) może zawierać:
– kalorie: 80–150 kcal (w zależności od dodatku cukru),
– węglowodany: 20–35 g,
– białko: <1 g,
- tłuszcz: <1 g,
- błonnik: praktycznie nieobecny (chyba że dodane są owoce).
Z punktu widzenia osoby chorej na cukrzycę, istotne są nie tylko same liczby, ale również rodzaj węglowodanów, czas ich wchłaniania i wpływ na glikemię.
Indeks glikemiczny a cukrzyca
Co to jest indeks glikemiczny?
Indeks glikemiczny (IG) to parametr określający tempo wzrostu stężenia glukozy we krwi po spożyciu danego produktu w porównaniu do spożycia czystej glukozy. Skala IG wynosi od 0 do 100. Produkty o wysokim indeksie (powyżej 70) powodują szybki wzrost glukozy, natomiast te o niskim (poniżej 55) – wolniejszy, bardziej stabilny wzrost.
Jaki IG ma kisiel?
Indeks glikemiczny kisielu może znacznie się różnić w zależności od jego składu. Kisiel przygotowany na bazie soku owocowego i z dodatkiem cukru ma zwykle wysoki IG – według literatury mieści się w zakresie 65–85, w zależności od rodzaju owoców oraz użytej skrobi. Skrobia ziemniaczana, często wykorzystywana do zagęszczania, ma sama w sobie wysoki IG, natomiast skrobia kukurydziana ma go jeszcze wyższy.
Z kolei kisiele bez dodatku cukru, przygotowane na bazie owoców o niskim IG (np. jagody, czarna porzeczka), mogą mieć umiarkowany indeks glikemiczny. Dodatkowo, jeśli deser zostanie wzbogacony w błonnik (np. poprzez dodanie całych owoców lub otrębów), tempo wchłaniania glukozy może ulec spowolnieniu.
Czy kisiel jest odpowiedni dla osoby z cukrzycą?
Wpływ na glikemię
Ze względu na dużą zawartość łatwo przyswajalnych węglowodanów kisiel może wpływać na szybki wzrost glukozy we krwi. U osób z cukrzycą typu 1 i typu 2 spożycie zwykłego kisielu (szczególnie w wersji z dodatkiem sacharozy) bez odpowiedniego zbilansowania posiłku może prowadzić do skoków glikemii.
Desery o wysokim IG sprzyjają hiperglikemii poposiłkowej, która nie tylko pogarsza samopoczucie, ale również przyspiesza rozwój powikłań cukrzycowych – takich jak retinopatia, nefropatia czy neuropatia.
Czy są wersje kisielu bezpieczne w cukrzycy?
Tak, możliwe jest przygotowanie lub nabycie wersji kisielu, która będzie lepiej tolerowana metabolicznie:
– Kisiel bez dodatku cukru – zamiast sacharozy można zastosować słodziki o niskim IG (np. stewię, erytrytol, sukralozę).
– Kisiel z dodatkiem błonnika rozpuszczalnego (np. inuliny, łusek babki płesznik) – spowalnia on wchłanianie glukozy.
– Kisiel na bazie owoców o niskim indeksie glikemicznym – jagody, agrest, czarne porzeczki sprawdzą się lepiej niż winogrona, banany czy mango.
– Kisiel przygotowany samodzielnie – kontrolując składniki, osoba chora na cukrzycę może dostosować profil węglowodanów i kalorii.
Czy warto włączyć kisiel do diety cukrzycowej?
Korzyści i walory użytkowe
Kisiel może stanowić okazjonalny element diety cukrzycowej, pod warunkiem świadomego doboru składników i kontroli porcji. Do jego zalet można zaliczyć:
– możliwość szybkiego przygotowania,
– łatwostrawność – przydatna podczas infekcji, dolegliwości żołądkowych czy po operacjach,
– możliwość wzbogacenia go w błonnik, probiotyki i owoce,
– dobre uzupełnienie płynów, jeśli jest spożywany na ciepło.
Potencjalne ryzyko
Z drugiej strony, kisiel tradycyjny może zawierać nawet 25–30 g cukru w jednej porcji, co stanowi równowartość 5–6 łyżeczek cukru. Częste spożywanie takich deserów może prowadzić do:
– pogorszenia wyrównania glikemii,
– przyrostu masy ciała (szczególnie u osób z insulinoopornością),
– odwrażliwienia na insulinę w dłuższej perspektywie.
Warto rozważyć zamienniki o niższym IG – na przykład puddingi chia, jogurty naturalne z owocami leśnymi lub kompoty owocowe bez cukru.
Zalecenia i podsumowanie
Chorzy na cukrzycę mogą sporadycznie spożywać kisiel, o ile jego skład odpowiada wymaganiom diety cukrzycowej. Rekomenduje się wersje:
– bez dodatku cukru – z zastosowaniem bezkalorycznych substancji słodzących takich jak erytrytol czy stewia,
– przygotowywane w domu – umożliwiające kontrolę głównych parametrów (ilości węglowodanów, rodzaju owoców, zawartości błonnika),
– oparte na owocach o niskim indeksie glikemicznym – np. jagodowych,
– z dodatkiem pełnowartościowych dodatków – takich jak siemię lniane, błonnik pokarmowy, nasiona chia.
Osobom z cukrzycą zaleca się monitorowanie poziomu glukozy po spożyciu kisielu i odpowiednie zestawienie go z innymi elementami posiłku. Warto również kierować się zasadą tzw. ładunku glikemicznego (GL), który oprócz tempa wchłaniania glukozy uwzględnia także ilość węglowodanów w porcji.
Należy podkreślić, że kisiel nie jest produktem leczniczym ani nie powinien stanowić głównego źródła węglowodanów w diecie. Jego spożycie powinno być okazjonalne i uważne, szczególnie u osób z niewyrównaną cukrzycą, hiperglikemią poposiłkową lub nadwagą.
W przypadku jakichkolwiek wątpliwości związanych z komponowaniem jadłospisu, warto skonsultować się z lekarzem diabetologiem lub dietetykiem klinicznym, który pomoże dostosować dietę do indywidualnych potrzeb i stylu życia.
