Dieta osób z cukrzycą wymaga szczególnej uwagi pod względem jakości i ilości spożywanych węglowodanów, ich wpływu na glikemię oraz ogólnego profilu odżywczego spożywanych produktów. W codziennym jadłospisie wielu osób mogą pojawić się pokarmy o niskiej wartości odżywczej – takie jak paluszki solone. Choć są popularną przekąską, zwłaszcza przy okazji spotkań towarzyskich, warto zastanowić się, jakie konsekwencje niesie ich spożycie dla osób z cukrzycą. W niniejszym artykule przedstawiono analizę wartości odżywczej paluszków, ich indeksu glikemicznego oraz wpływu na organizm osoby zmagającej się z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej.
Właściwości produktu
Skład podstawowy
Paluszki solone to produkt piekarniczy wytwarzany zazwyczaj z mąki pszennej, wody, soli, tłuszczu roślinnego i drożdży. Czasami wzbogacone są o dodatki poprawiające strukturę, smak lub trwałość (np. ekstrakty słodowe). Ich wartość energetyczna to około 380–420 kcal na 100 g. Zawartość makroskładników (w 100 g) przedstawia się przeciętnie następująco:
– węglowodany: 70–75 g (w tym cukry proste 1–2 g),
– białko: 9–11 g,
– tłuszcz: 6–10 g (w tym kwasy tłuszczowe nasycone około 1–2 g),
– błonnik pokarmowy: 2–4 g,
– sód (z soli): 1,5–2,5 g (co odpowiada 3,75–6,25 g soli ogółem).
Zdecydowaną większość wartości energetycznej stanowią węglowodany pochodzące z mąki pszennej. Zawartość błonnika jest stosunkowo niska, a ilość tłuszczu i białka umiarkowana.
Sól i wpływ na organizm
Zawartość soli w paluszkach należy do jednych z najwyższych wśród produktów zbożowych. Spożycie dużej ilości sodu jest szczególnie niekorzystne dla osób z cukrzycą typu 2, które bardzo często jednocześnie cierpią na nadciśnienie tętnicze lub choroby sercowo-naczyniowe. Nadmierna podaż sodu może wpływać na podwyższenie ciśnienia tętniczego, nasilając ryzyko powikłań naczyniowych, do których cukrzycy są wyjątkowo predysponowani.
Indeks glikemiczny a cukrzyca
Znaczenie indeksu glikemicznego
Indeks glikemiczny (IG) to parametr określający szybkość, z jaką dany produkt podnosi poziom glukozy we krwi po jego spożyciu. Produkty o wysokim IG powodują gwałtowne wzrosty glikemii, co jest szczególnie niekorzystne dla osób z cukrzycą, zwłaszcza typu 2, gdzie istotna jest kontrola zarówno wartości glikemii na czczo, jak i poposiłkowej.
Indeks glikemiczny paluszków
Paluszki pszenne mają wysoki indeks glikemiczny, który mieści się w przedziale 70–85, w zależności od receptury i dodatków (np. obecności cukru, struktury ciasta). Wysoki IG wynika z zastosowania oczyszczonej mąki pszennej typu 450–550, która charakteryzuje się szybkim wchłanianiem w przewodzie pokarmowym i gwałtownym wzrostem glikemii. Brak tłuszczu spowalniającego wchłanianie dodatkowo zwiększa ten efekt.
Ładunek glikemiczny i jego znaczenie
Choć indeks glikemiczny dostarcza informacji o jakości węglowodanów, w praktyce klinicznej równie ważny jest ładunek glikemiczny (ŁG), który uwzględnia zarówno IG, jak i ilość węglowodanów w porcji. Ładunek glikemiczny porcjonalnie rośnie wraz z ilością spożytych paluszków, a już niewielka ich ilość (np. 30 g, czyli ok. 120–130 kcal) może znacząco podnieść poziom glukozy poposiłkowej. Dla osób z cukrzycą typu 2 sugeruje się unikanie produktów o ŁG >= 20, co paluszki łatwo przekraczają przy standardowych porcjach.
Czy warto włączyć do diety?
Niska wartość odżywcza
Paluszki należą do grupy produktów wysokoprzetworzonych, o gęstości energetycznej przewyższającej wiele produktów naturalnych (np. warzyw, pełnoziarnistych zbóż). Mimo niewielkiego stopnia nasycenia organizmu (niska sytość), dostarczają znacznej ilości kalorii i węglowodanów, co utrudnia kontrolę masy ciała – szczególnie istotną w terapii cukrzycy typu 2. Brak witamin, minerałów i niewielka zawartość błonnika to kolejne czynniki przemawiające przeciwko regularnemu ich spożyciu.
Potencjalne konsekwencje metaboliczne
U osób z cukrzycą spożywanie paluszków może powodować szybki wzrost glukozy, co skutkuje koniecznością szybkiego działania układu insulinowego (lub zastosowania insuliny egzogennej). W przypadku upośledzonej funkcji trzustki lub insulinooporności, taka reakcja metaboliczna może prowadzić do hiperglikemii poposiłkowej, a z czasem zwiększać ryzyko powikłań cukrzycowych (retinopatii, neuropatii, nefropatii). Dodatkowo, nadmiar sodu i konserwantów może wpływać negatywnie na ciśnienie tętnicze i równowagę elektrolitową.
Alternatywy dla paluszków
W codziennej diecie osoby z cukrzycą znacznie korzystniejsze będzie wybieranie przekąsek o niskim IG i wyższej wartości odżywczej. Należą do nich:
– orzechy niesolone (źródło tłuszczów jednonienasyconych i białka),
– surowe warzywa (np. pokrojona marchew, seler naciowy, papryka),
– krakersy pełnoziarniste bez dodatku cukru i soli,
– hummus jako źródło białka i zdrowych tłuszczów.
Produkty te nie tylko wpływają korzystnie na glikemię, ale też wspierają kontrolę apetytu i odżywienie organizmu.
Zalecenia i podsumowanie
Paluszki solone to produkt, który nie powinien być istotnym składnikiem diety osoby z cukrzycą, zarówno typu 1, jak i typu 2. Ich wysoki indeks i ładunek glikemiczny, znaczna zawartość rafinowanych węglowodanów, soli oraz niska wartość odżywcza przemawiają za ograniczeniem ich spożycia.
Eksperci ds. żywienia klinicznego zalecają, aby w diecie diabetyków dominowały produkty o niskim IG, wysokiej zawartości błonnika i wymiernych korzyściach zdrowotnych. Paluszki nie spełniają tych kryteriów. Jeśli spożywane są sporadycznie, w niewielkich ilościach, i jako wyjątek w zazwyczaj zbilansowanej diecie – nie stanowią poważnego zagrożenia. Jednak regularne ich jedzenie może skutkować pogorszeniem kontroli glikemii i przyczyniać się do postępu powikłań cukrzycowych.
Zaleca się, aby osoby z cukrzycą sięgały po wartościowe zamienniki bogate w błonnik, zdrowe tłuszcze i białko. W przypadku wątpliwości dotyczących diety, warto skorzystać z porady dietetyka klinicznego, który dostosuje jadłospis do indywidualnych potrzeb pacjenta, uwzględniając także ewentualne pokusy i preferencje smakowe. W kontekście opieki nad osobą chorującą na cukrzycę, świadome wybory żywieniowe odgrywają fundamentalną rolę w prewencji i terapii tej choroby.
